Defne MUTLUCAN

D 1898 ~ 2001 Ö

Dame Ninette de Valois, 20.yüzyılın en önemli balerin ve koreograflarından olup İngiliz Kraliyet Balesinin ve Türk Balesinin kurucusudur.

HAYATI

1989 yılında İrlanda’da doğmuştur ve gerçekte adı Edris Stannus’tur. 6 yaşına geldiğinde ailesi ile birlikte İngiltere’ye taşınan Edris, 3 sene sonra burada bale eğitimi almaya başladı. 13 yaşına geldiğinde ise bu eğitimi profesyonel anlamda devam etmeye karar verdi. Edris profesyonel eğitimlerini aldığı sırada ismini “Ninette de Valois” olarak değiştirdi.

Ninette de Valois, 1914 yılında pandomim sanatçıları ile birlikte, Londra Lyceum Tiyatrosu’nda sahne aldı ve buradaki performansı çok büyük beğeni topladı. Ancak bu başarısı, babasını Somme Muharebesi’nde kaybetmesinin üzüntüsü ile maalesef gölgede kalmış oldu.

Ninette de Valois, bale eğitimine Enrico Cecchetti ve Edouard Espinosa gibi önemli isimlerle devam etti. 1923 yılında ise, Serge Diaghilev’in kurucusu olduğu Paris’te bulunan ve çok gezgin bir topluluk olan Diaghilev Dans Topluluğu (The Ballet Russes)’da 3 sene boyunca solist olarak dans etti. Bu sırada küçük bir koz çocuğunu yetiştiren Ninette de Valois, dünyaca ünlü İngiliz dansçı Alicia Markova’yı baleye ve dünyaya kazandırmış oldu.

Ninette De Valois’nın hedefi, İngiliz Kraliyet Balesi’ni kurmaktı. Dolayısı ile bu hedefi için İngiltere’ye döndü. 1926’da bu hedefi için ilk adımını atarak Koreografik Sanatlar Akademi’sini kurdu. Bu durum, yetiştireceği dansçılar ile ulusal bir ekolü(tarzı) oluşturabilmek için büyük bir fırsattı. Öğrencilerine sahne tecrübesi kazandırmak için, Old Vic Tiyatro’su ile anlaşarak burada bale eserleri sahneledi. Old Vic için ise çeşitli küçük bale koreografileri hazırladı. Daha sonra Dublin’deki Abbey ve Cambridge deki Festival Tiyatroları için de baleler sahneledi. Daha sonra ise kapanıp tekrar açılan Vic Wells Tiyatrosu ile tekrardan anlaşarak, okulunu buraya taşıdı. Burada 6 balerinden oluşan bir bale topluluğu kurdu ve kendisi de baş balerin olarak dans etti. 5 Mayıs 1931’de ilk sahnelerini aldılar. Burada yönetim yaklaşık 10 sene boyunca Ninette de Valois tarafından gerçekleşti. Bu topluluk, de Valois’in tecrübelerini kazandığı Imperial Russian Ballet sayesinde klasik bale repertuvarını sahneleyen ilk Batı Avrupa bale topluluklarından birisi oldu.
22 Eylül 1931’de ise tamamı İngilizlerden oluşan bir ekip ile “Job Balesi”ni ücretsiz olarak halka sundular ve büyük beğeni topladırlar. 2.Dünya Savaşı sırasında topluluğu ile İngiltere’de turne yapan de Valois, ulusal anlamda bir ün kazanmış ve balenin popüler bir sanat haline gelmesini sağlamıştır. Saddler’s Wells Balesi adı altında olan bu topluluk, 1946 senesinde Kraliyet Operası içerisinde yerleşik bir bale topluluğu olmuştur. Topluluk 1956 adında Kraliyet Balesi adını almıştır. De Valois, 1947’de ikinci bir topluluk daha kurmuş ve şuan tüm dünyanın bildiği Birmingham Kraliyet Balesi’nin temelini atmış oldu.

Ninette de Valois, 1951’de Büyük Şövalye Nişanı (Dame Grand Cross) ile onurlandırılarak “Dame” ünvanını elde etmiştir.

1947’de Türkiye'den aldığı davet üzerine bu genç devletin ilk resmi bale okulunu İstanbul'da, Yeşilköy'deki yatılı bir ilkokula kurdu. 1950 yılının Ekim ayında Ankara'ya taşınan bu okul Ankara Devle Konservatuarı’na bağlı bir bölüm olarak eğitim sürecine orada devam etmiştir. Dame Ninette de Valois Türkiye’de “Madam” olarak bilinir.

Dame Ninette de Valois, 1935’te Doktor Artur Connel ile evlendi ancak çocukları olmadı. 1963 senesinde Kraliyet Balesi baş koreograflığı görevinden ayrılarak emekli oldu. Buna rağmen 1973 e kadar Kraliyet Balesine katkıları bulundu. Yaşlılık döneminde şiirlerle uğraşan emekli balerin, 8 Mart 2001’de tam 103 yaşında, dünyaca ünlü bir balerin olarak hayata gözlerini yumdu...

Dame Ninette de Valois’nın Eserleri

Job (Eyüp) (1931)
Bar aux Folies-Bergère (1934)
The Rake's Progress (1935)
As You Like It (1936)
Checkmate (1937)
Every Goose Can
The Gods Go A-Begging
Barabau
The Prospect Before Us (1940)
Keloğlan (1950)
Çeşmebaşı (1965)
Sinfonietta (1966)