RUDOLF NUREYEV
RUDOLF NUREYEV
D 1938 ~ 1993 Ö
Tam adı Rudolf Khametovic Nureyev, 1961 Sovyetler Birliğinden Avrupa’ya iltica eden dünyaca ünlü Tatar asıllı bale dansçısıdır. Günümüzde balenin duayenleri dendiği zaman akla ilk gelen isimlerdendir. Hatta dünyanın en ünlü bale çifti, Margot Fonteyn ~ Rudolf Nureyev olarak bahsedebiliriz. Döneminde ve hala günümüzde bakıldığı zaman, sansasyon yaratmış bir sanatçıdır. Yüksek sıçramaları, hızlı dönüş hareketleri ile ünlü dansçı Vaclav Nijinski’ye benzetilir.
1938 yılında Tatar bir ailenin dördüncü çocuğu olarak Sovyetler Birliği’nde bir trende doğmuştur. Kariyerinin ilk adımlarını annesinin, Nureyev ve kız kardeşini bir gösteriye götürmesi ve orada izlediği bu performans sayesinde atmış oldu. Çocukken halk oyunlarında dans etmekle başlayan Nureyev’i bu konudaki yeteneğinden dolayı öğretmenleri onu daha iyi bir eğitim alması konusunda teşvik ettiler ve Nureyev Bolşoy topluluğunda dansçı seçmelerine katıldı ve kabul edildi. Ancak ciddi bir eğitim alabilmesi adına topluluktan ayrılıp, ülkenin en iyi okulu olan Mariinsky Bale Okulu’na gitmek için Leningrad’a gitti. II.Dünya Savaşı'nın neden olduğu Sovyet kültürel yaşamının bozulması nedeniyle Nureyev, 1955 yılına kadar okula kabul edilmesine rağmen kayıt yaptıramadı. Bu dönemde bale ustası olan Alexander Ivanovich Puşkin profesyonel olarak onunla ilgilenmeye başladı ve Nureyev'in kendisi ve karısıyla birlikte yaşamasına izin verdi. 1958 senesinde baleden mezun olan Nureyev, Kirov Balesi’ne katıldı. Daha yeni katılmış olmasına rağmen, kordo bale (grup dansçısı) olmadan direkt olarak solist rollerde görevine başladı. O dönemin topluluk direktörü olan Konstantin Sergeyev’in baş dansçısı olan eşi Natalia Dudinskaya ile dans etmeye başladı ve çok zaman geçmeden Sovyetler Birliğinin, en çok tanınan baletlerinden biri oldu. 1958 yılından 1961 yılına kadar kendisinden 10 yaş büyük partneri Ninel Kurgapkina ile 15 eserde başrolü paylaştı. 1959 senesinde Nureyev ve partneri için Avrupa’dan gelen davet üzerine Sovyetler Birliğinden izin ile Viyana’da “Uluslararası Gençlik Festivali” kapsamında dans ettiler. Bu turneden çok kısa bir süre sonra, Sovyetler Birliğinden bir daha yurtdışına çıkamayacağını öğrendi. Performanslarında geleneksel kostüm olan pantolonlarla değil, taytlara sahneye çıkma konusunda girişimlerde bulundu ve bunu kabul ettirdi. 1950'lerin sonunda, Rudolf Nureyev Sovyetler Birliği'nde bir sansasyon haline gelmişti. Daha sonra Fransız tur organizatörlerinin bir temsilcisi, 1960 yılında Leningrad'da Nureyev’in performansını gördükten sonra, Nureyev’i Paris’te performans yapması için davet etti ve Sovyetler Birliğinden izin verildi. Nureyev’in buradaki performansı ses getirdi. Bu süre zarfında Nureyev Paris’te bulunan gay barlarına gitmiş ve onu takip eden KGB ajanları bu durumu görmüşlerdir. Bu sebepten dolayı KGB onu tekrardan Sovyetler Birliğine göndermek istemiştir. Kirov Balesi’nin direktörü Nureyev’i Paris’teki havalimanında karşılar ve ona Kremlin Sarayında özel bir performans yapması gerektiğini söyler. Bu durumdan şüphelenen Nureyev bu performansı reddeder. Daha sonra annesinin rahatsızlandığını ve dönmesi gerektiğini söylerler ancak Nureyev, Sovyetler Birliğine dönerse hapse gireceğini düşündüğü için bunu da kabul etmez. Tüm bu durumlardan dolayı Nureyev Fransa’da sığınma talebinde bulunur. Kirov Balesi’nin direktörü ve Sovyetler Birliği onu vazgeçirmeye çalışsa da, o Paris’te kalmaya karar verir. Sovyetler Birliği bir süre daha onun geri dönmesi için, ailesinden ve öğretmeninden Nureyev’e mektuplar yollatırlar. Daha sonra ise, 1989 senesinde Leningrad'daki Mariinsky Tiyatrosu'nda Mariinsky Balesi ile La Sylphide'de James rolünü dans etmeye davet edildi. Bu ziyaret kendisine, ülkeden kaçmasından beri görmediği öğretmen ve meslektaşlarının birçoğunu görme fırsatı verdi. Daha sonra ise Dame Ninette De Valois tarafından Kraliyet Balesine baş dansçı olması için davet edildi. Orada yapmış olduğu performansları ile yine ses getiren sanatçı, Kuğu Gölü ve Giselle balesinde yaptığı değişiklikler ile oradaki eleştirmenleri kızdırdı. 1970’e kadar orada dans etti ve sonrasında Baş Konuk Dansçı ünvanını aldı. Düzenli bir şekilde oradaki performanslarda dans etmeye devam etti.
Margot Fonteyn ve Rudolf Nureyev
Nureyev'in Prima Balerin Dame Margot Fonteyn ile ilk sahne performansı, Kraliyet Balesi’nde dans ettikleri Giselle Balesi oldu. 21 Şubat 1962 yılında düzenlenen bu performans, Kraliyet Dans Akademisi yardımları ile düzenlenmişti. Fonteyn ile Nureyev’in birlikte başrolleri paylaştıkları performansları o kadar beğenildi ki, kısa sürede o dönemin en popüler çifti haline geldiler. Fonteyn dansı bırakma kararı almış olmasına rağmen, dansı bırakmamış ve Nureyev’le birlikte kariyerlerine devam etmişlerdir. Fonteyn ile olan partnerliği çok başarılı olup, büyük ses getirmiştir. Günümüzde hala en ünlü bale çiftleri dediğimizde aklımıza ilk gelen isimlerdendir Margot Fonteyn ve Rudolf Nureyev.
1982 senesinde Avusturya vatandaşlığına geçen Nureyev, 1983/89 seneleri arasında Paris Opera Balesi'nin dans yönetmenliğini yaptı. Kasım 1989’da Batı'ya sığındığı zamandan beri ilk kez SSCB'de, Kirov Balesi'nde performans sergiledi. Nureyev yıllar boyunca savaştığı Aids(HIV) hastalığından dolayı kalp yetmezliği sonucu Paris'te hayatını kaybetti. Yaşamının son dönemlerinde ise kendisine, “Legion d’honneur” nişanı verildi.